تاریخچه آموزش و پرورش و نگاه به کودک
جمعه, ۹ اسفند ۱۳۹۲، ۱۰:۰۴ ب.ظ
با نگاهی کوتاه به گذشته، روشن میشود که «کودک» به مفهوم امروزی، برآمده از جهانبینی انسان مدرن است. اگر چه لالایی‌ها و شعرها ومتل‌های ویژه کودکان از کهنترین روزگار وجود داشتهاند و مادران، کودکان خود را به این گونههای ارزشمند از ادبیات شفاهی سرگرم میکردند و مادر بزرگها و پدربزرگها افسانههای زنجیرهای را برای آموزش و تربیت کودکان میآفریدند و سینه به سینه نقل میکردند، اما نبود ادبیات نوشتاری ویژه کودکان و بررسی مواد درسی مکتبخانهها نشان میدهد که در جهانبینی پیشامدرن مقوله کودک، به شکل عنصری مجزا از جامعه بزرگسال، چندان مطرح نبوده، ویژگی‌ها و نیازهای دنیای کودکی تا این اندازه مورد مطالعه قرار نگرفته بوده است.
در غرب قرون وسطایی نگاه نامطلوبی بر فضای آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان چیره بود. نخستین بار جیمز جانوی، با انتشار کتاب «یادگاری برای کودکان» بین سال‌های 1671 تا 1672نخستین گام را در راه تغییر نگاه به کودکان برداشت. بعدها کتاب «امیل» ژان ژاک رسو در سال 1792 افق تازهای را برای ادبیات کودک گشود. افکار و عقاید «رسو» موجب پیدایش تغییرات انقلابی در گرایشها و نظرات مردم، به ویژه مربیان، نسبت به آموزش و پرورش شد... در جهان متغیر قرن بیستم، کودک فرد مهم خانواده، مدرسه و جامعه گردید به طوری که روانشناسان و متخصصان تعلیم و تربیت، این قرن را «قرن کودک نامگذاری کردند.»
در ایران هم دگرگونی فرهنگی، با تأسیس دارالفنون، در دوره ناصرالدین شاه، آغاز شد. امیر کبیر با ساخت این مدرسه و دعوت استادان خارجی، دست به دگرگون کردن شکل و محتوای آموزش و پرورش ایران زد. پس از انقلاب مشروطه و رونق گرفتن مدرسههای جدید، همچنین تأسیس دانشگاهها و آشنایی ایرانیان با علوم تربیتی مدرن، از جمله دیدگاههای دانشمندانی مانند ژان پیاژه و شاگردان آنها، اهمیت نگاه به مقوله کودکی و برنامهریزی ویژه برای کودکان و نوجوانان نهادینه شد. نتیجه این که امروزه کتابهای مناسب بسیاری برای گروههای سنی مختلف کودکان و نوجوانان نوشته میشود که چه بسا بازار تولید و انتشار این محصولات فرهنگی کودکانه از بازار تولید محصولات فرهنگی برای بزرگسالان گرمتر و پر رونق تر است. از همه مهمتر این که نزدیک به نیم سده است که سازمان فراگیری به نام کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، با به‌کارگیری و آموزش نیروهای متخصص، در سطح ایران و جهان سرگرم فعالیت و تولید کتاب و محصولات فرهنگی گوناگون برای کودکان و نوجوانان است.
منبع: پیشینه نگاه به موضوع کودک و کودکی در جهان و ایران، علیمراد خرمی
